Ortodoncja – informacje

Troszkę o historii Ortodoncji

Ortodoncja to nazwa pochodząca od greckich słów orthos-prosty i odous-ząb. Jest to dziedzina stomatologii zajmująca się profilaktyką i leczeniem wad zgryzu, oraz wad szczękowo-twarzowych u dzieci, młodzieży i dorosłych.
Edward Hartley Angle (1855-1930) jest uważany za ojca ortodoncji. Jako pierwszy sklasyfikował wady zgryzu, wyróżniając trzy zasadnicze typy: zgryz prawidłowy, tyłozgryz i przodozgryz.
W 1900r. otworzył szkołę podyplomową dla dentystów – Angle School of Orthodontia w St. Luis, Missouri i wykształcił w niej 198 uczniów. Upowszechnił ortodoncję i obalił mit, jakoby ortodoncja była jedynie luksusem dla wybranych członków społeczeńtwa. Jego szkoła cieszyła się ogromną popularnością wśród dentystów z USA jak i całej Europy. Angle prowadził i przedstawiał wyniki swoich badań oraz wprowadzał kolejne typy aparatów własnego pomysłu:
1911r. – Pin and tube – bone growing appliance
1913r. – Ribbon arch – aparat wstęgowy
1925 lub 1928r.? – Edgewise, który określił „the latest and the best”. Angle nie mylił się co do tego określenia ponieważ to właśnie ten aparat w postaci niewiele zmienionej służy do czasów dzisiejszych jako aparat stały – najbardziej popularny do przeprowadzania leczenia ortodontycznego.
E.H. Angle przyjął 2 założenia, które okazały się mylne i fatalne w swych skutkach.
Po pierwsze przyjął on, że Bóg dał człowiekowi 32 stałe zęby i należy je tak wyrównać, żeby wszystkie zmieściły się w szczękach. Ustanowił dogmat, że nie wolno usuwać zębów.
Po drugie przyjął, że kształt i wielkość kości formuje się pod wpływem sił jakie na zęby wywołuje nacisk języka, policzków i mięśnia bródkowego nie uwzględniając czynnika genetycznego. Należy dodać, że nie znano jeszcze wtedy zasad dziedziczenia i genetyki. W tym samym czasie Mendle – czeski mnich w Brnie prowadził pierwsze krzyżówki genetyczne na grochu, A Morgan w USA krzyżował muszki owocowe – Drosophilae. Badania te stanowiły podwaliny dla przyszłości genetyki, a wkrótce miały rzucić inne spojrzenie na ustalenie m.in. wad zgryzu.
Zatem Angle przyjął, że odpowiednim aparatem ortodontycznym jest w stanie rozszerzyć kości szczęki tak, aby pomieściły się w nich wszystkie zęby. U większości pacjentów przeprowadzone przez niego leczenie ortodontyczne przyniosło pozytywne rezultaty. Niestety u sporego odsetka pacjentów (ok. 20%) leczenie zakończyło się niepowodzeniem w postaci protruzji dwuszczękowej czyli tzw. wychylenia zębów do przodu jak u małpy. Co więcej po zdjęciu aparatu u pacjentów obserwowano ogromną tendencję do nawrotów stłoczeń.

Leczenie ortodontyczne bez usuwania zębów. Mit czy prawda?

W latach dwudziestych ubiegłego stulecia cała rzesza ortodontów leczących pacjentów według dogmatów leczenia ortodontycznego Angle’a borykała się z problemem protruzji dwuszczękowej w efekcie leczenia ortodontycznego bez usuwania zębów. Dopiero po śmierci Angle’a jego uczeń Charles H. Tweed dokonał rewolucyjnego dla ortodoncji doświadczenia. Stu pacjentom, których leczenie stłoczeń zębów zakończyło się niepowodzeniem usunął po cztery zęby („czwórki”) i wykonał darmowe powtórne leczenie ortodontyczne. Cofał nadmiernie wychylone przednie zęby wykorzystując szpary po usuniętych „czwórkach”. We wszystkich przypadkach leczenia zakończyło się spektakularnym sukcesem zarówno funkcjonalnym jak i estetycznym. Doskonale udokumentowane wyniki badań i przebieg leczenia zaprezentował w 1940r. na kongresie American Association of Othodontists.
Jego przełomowe odkrycie obalające dogmat Angle’a co do leczenia bezekstrakcyjnego (bez usuwania) wywołało ogromną dyskusję oraz stało się początkiem ery ortodoncji ekstrakcyjnej. Tweed przeprowadzał badania mające na celu ustalenie parametrów decydujących o tym, czy w danym przypadku, u danego pacjenta leczenie nie będzie wymagało ekstrakcji zębów, a kiedy okaże się ona konieczna. Początkowo w tym celu analizował układ zębów na modelach, póżniej zaczął stosować analizę cefalometryczną zdjęcia bocznego czaszki.

Analiza cefalometryczna

Dzisiaj powszechnie uważa się, że największy wkład w rozwój dziedziny ortodoncji – cefalometrii wniósł uczeń Tweeda – Cecil C. Steiner (1896-1989). To właśnie jego analizę cefalometryczną poddaną modyfikacjom przez Richtesa i Milana Kaminka z Ołomuńca stosuje się obecnie.
Analiza cefalometryczna jest to prognozowanie oraz próba jak najdokładniejszego obliczenia rezultatów leczenia ortodoncyjnego u danego pacjenta. Określa czy w danym przypadku istnieje możliwość przeprowadzenia leczenia, wyprostowania zębów bez ekstrakcji, aby efekt był optymalny, a przede wszystkim trwały.